Fizilalil Kuran 16 cilt 1. Hamur Seyyid Kutub

Hayatın içinden geldiği, hayatla irtibat kurabildiği ve hayatın malı olduğu nisbette hayatta kalabilir. Hayatın malı olmamış fikirler, toprağa kök salmamış tohumlar gibidir. Mutlaka bir gün kurumaya mahkûmdur. Medeniyetin dişlileri arasında ezilmekte olan yirminci asır insanı için bu sözün realiteden başka birşey olmadığı kanaatındayız.

Ne var ki, nice yıllardır biz müslümanlar Kur'an'la hayat'ın arasına yıkılmaz sedler çekmişiz Hele son asırlarda Kur'an-ı Mübine beşerin hayat kitabı olarak değil; mihrab nağmeleri, mezar duaları gözüyle baktık. O'nu sırf âhiret kitabı bil­dik. «Ölüler dini değil, bu din, dîn-i hayat» diyen Akif, müslümanların bu büyük derdini şu mısralariyle ne güzel ifade eder:

« Ya açar bakarız Nazm-ı Celîlin yaprağına, 

Ya üfler geçeriz bir ölünün toprağına. »

Pakistan'ın büyük şairi Muhammed İkbal da : «Kusur İslâmda değil, bizim müslümanlığımızdadır.» der.

Şu halde, bu babdaki kusurlarımızı idrâk ederek Kur'an-ı Kerîm'in dünya ve âhireti içine alan hayat düsturu olduğunu bilmemiz ve o sonsuz kaynaktan azamî derecede nasibimizi almağa çalışmamız gerekiyor.

Şu bir gerçektir ki; Asr-ı Saadetin müslümanları, Kur'an-ı Kerîm'i hayat kay­nağı, hayat düsturu, hayat kitabı olarak tatbik ediyorlardı. Onlar, hayatlarını «Kur'an'ın kumandasına teslim etmişlerdi. O yüzden de Kur'an-ı Mübîn, dualar manzumesi olarak değil, canlılık bahşeden bir hayat nizamı olarak cihandaki müm­taz yerini almıştı.

İşte, şehîd profesör Seyyid Kutub islâmın bu büyük derdine parmak basmak için Fizilal-il Kuranı yazmıştır 

Fîzılâl-il Kur'an ne bir bilgi hazinesi, ne de bir rivayetler silsilesidir. O, sa­dece Kur'an-ı Kerîm'in hayat menbaı ve beşer hayatının öz malı oluşunun ifade­sidir. Zaten S. Kutub'a göre, hayatın malı olmayan birşey üzerinde söz etmek fuzulîdir.

Müslüman Türk milletine takdim etmekle büyük iftihar duyduğumuz Fîzılâl-il Kur'an, tamamen bir dirayet tefsiridir. Prof. Seyyid Kutub asrımızın çöl haline gelen manevî yakıcılığı karşısında Kur'an'ın gölgesine sığınmış ve orada duyup ya­şadıklarını kâğıt üzerine aktararak bu değerli tefsiri vücuda getirmiştir. Bu yüz­dendir ki O'na, «Kur'an'ın Gölgesinde» manasına gelen «Fîzılal il Kuran» ismini vermiştir.

Merhum Seyyid Kutub'un vârisleri Türkiye'de bu eserin tercüme ve neşir hak­kını önce şahıs olarak, bilâhere müessese olarak resmen bize vermiş bulunuyorlar. Müslüman Türk Milletine gösterdikleri bu büyük alâkadan dolayı kendilerini şükran ve minnettarlıkla yâd ederken büyük şehide de bol rahmetler dileğimizi tek­rarlarız.

Eserin tercüme ve tashihini üç kişilik heyet halinde yapmış bulunuyoruz. Bu hususta her türlü imkân, itina ve gayretlerimizi kullanmış olmakla beraber, biz­lerin de birer naçiz kul olduğumuzu, herkes gibi kusur ve hatalarımızın bulunabi­leceğini, gerçek «Kemâl'in ancak Allahü Taâlâ'ya mahsus olduğunu değerli oku­yucularımıza hatırlatmak isteriz. Bilmeyerek yapmış olduğumuz herhangi bir ha­tayı müessesemize bildirmek lûtfunda bulunan mü'min kardeşlerimiz, hem bizleri minnettar bırakmış, hem de tefsirin bundan sonraki baskılarının düzeltilmesine ve­sile olmuş olacaklardır. Peşinen «onlardan Allah razı olsun» deriz.

Müellif merhumun şafiî olması dolayısiyle tefsirde nadiren geçen fıkıh ahkâmı bu mezhep üzerine beyan edilmektedir.

Âyet ve hadîslerin dışındaki tefsir kısımlarının tercemesinde kelimelerin motamot karşılığını koymaktan ziyade, müellifin cümle halinde ifade ettiği mânanın açık bir ifadeyle Türkçemize aktarılması tercih edilmiştir.

Âyet-i kerîmelerin mealini, Türkiye'deki mevcut ve muteber meallerden fay­dalanarak koymuş bulunuyoruz. 

Birleşik Yayınevi

KURANI KERİMİN GÖLGESİNDE 

Cenab-ı Hak, bütün beşeriyete, Resul-ü Müctebası Hatem-ül-Enbiya efendimiz vasıtasiyle, Furkan-ı Hakîm'inin gölgesini yaymıştır. O zıll-ı zalil-i ilâhînin dışında kalanlar, hüsranına ağlasın. Amasyalı Muallim Cûdî Efendi merhum, ne güzel söyler :

İman ki liva-ül hamd-i Peygamberdir

Altındakine zıll-ı safa küsterdir

Dünyada bu sancağa gönüllü yazılan 

Hep nâmzed-i saltanat-ı mahşerdir. 

Mısır'ın meşhur ulemasından ve beliğ hutebasından merhum ve mağ­fur Seyyid Kutub, «Fîzılâl-il Kur'an» adiyle 30 cüz halinde o muazzam eserini ilim âlemine arz etmiştir. Asrımızın bu son büyük tefsiri, ulema arasında takdire mazhar olmuştur. Benim ilmî kifayetim bunu takdirden âcizdir. Ve bu büyük eser hakkında benim söz söylemekliğim hadnâşinaslık olur. İbni Abbas (r.a.) dan itibaren, bugüne kadar yazılan* ve isim­leri bilinen beş yüzü mütecaviz tefsir arasında erbabı tarafından lâyık olduğu mevki-i tevkire konacaktır. Fi Zilalil Kuran tefsiri 16 cilt

Böyle büyük ve mühim bir eseri tercümeye teşebbüs eden genç ilim adamlarımızdan İsmail Hakkı Şengüler beyi ve muhterem mesai arka­daşlarının yüksek ve tebcile lâyık himmet ve gayretlerini hürmetle yâd etmek, kadirşinasların vecibe-i zimmetidir. 

Seyyid Kutub Kimdir ? 

Büyük İslâm mücahidi şehîd Seyyid Kutub'un hayatını bütün detaylarıyla an­latan bir eser, bu güne kadar ne arapçada, ne de başka lisanlarda kaleme alınmış değildir. Bu sahadaki boşluğu doldurmak niyyetiyle böyle bir eseri, inşaallah, Fîzılâl-il Kur'an'ın son cildini müteakip, ayrı bir cilt halinde İslâm âlemine biz takdim edeceğiz.

Seyyid Kutub hakkında aşağıda arzedeceğimiz kısa bilgileri ancak; kendisi hak­kında yazılan: el-şehîd Seyyid Kutub adlı eserden, Mısır'da Hasan el-Zeyyad'ın çıkardığı el-Risale adlı dergi serisinden, el-Ezher Üniversitesi mecmualarından, arap âleminde neşredilmiş muhtelif dergi ve gazetelerden ve kendi kaleminden çık­mış eserlerin bazı bölümlerinden derlemiş bulunuyoruz. 

Okuyucularımıza Fîzılâl-il Kur'an'ın ilk cildini takdim ederken o büyük İslâm şehidinden bu kadarcık olsun bahsetmeyi kaçınılmaz bir vazife ve manevî bir mes'u-liyet saydık.

Doğum yeri Mısır olan Seyyid Kutub'un, dedesi Suudî Arabistan'lıdır. İsmi Şeyh Vakur olan bu zat; ilim, takva ve temiz ahlakıyla muhitinin hürmetini ka­zanmıştı. En helâl paranın çiftçilikle kazanılacağına inanırdı. Ekip biçtikleri arazi ise, çiftçiliğe pek elverişli değildi. Ara sıra kuraklık da oluyordu. Kuraklığın hü­küm sürdüğü yılların birinde, Şeyh Vakur, Mısır'a hicret etmeye karar verdi. 

Hicret etti ve Mısır'ın Saîd bölgesinde Asyot kasabasına yerleşti. Kısa zamanda. kasabanın takdir ve hürmetine mazhar olmuştu. Kız ve erkek olmak üzere dört ço­cuğu oldu. Bunlardan İbrahim Kutub, Şeyh Vakur'un en çok beğendiği oğlu idi ki; elimizdeki tefsirin müellifi Seyyid Kutub ile kardeşleri Muhammed Kutub, Emîne ve Hamîde Kutub'lar bu zatın çocuklarıdır. Seyyid Kutub hepsinin büyüğü olması hasebiyle ağabeyleridir. Hepsi de edip olan bu kardeşler; ilim, irfan, ahlâk, fazilet ve islâmî cihadlarıyla temayüz etmişler ve bu yolda şehîd olmayı iftihar vesilesi saymışlardır. Ahlâk ve maneviyat buhranı içinde kıvranan insanlık âlemi­nin kurtuluşu yolunda her birerlerinin çok sayıda eserleri, makaleleri ve konfe­ransları vardır. Bizim, buradaki konumuz Seyyid Kutub olduğu için ona dönü­yoruz :

Seyyid Kutub 1906 yılında Mısır'ın Asyot kasabasında doğdu. Annesi son de­rece dindar ve takva sahibi bir hanım olduğu gibi, babası İbrahim Kutub da çok dürüst, dini bütün, cesur bir ihsandı. Çocuklarının bilgi ve ahlâk yönünden iyi yetişmesine önem verirdi. Bilhassa din duyguları üzerinde son derece hassasiyet gösteriyordu. Seyyid Kutub babasına ithaf ettiği bir eserinde şöyle: der : «Babam her yemekten sonra ellerini açarak dua eder, biz de hep birlikte âmin derdik. O, yüksek sesle Fatiha'yı okurken biz de bilmediğimiz halde mırıldanarak, söyledik­lerini tekrarlamaya çalışırdık. En çok dikkat ettiği şey bizim ruhumuza âhiret duy­gusunu yerleştirmekti... 

Öğrenme' çağına gelen Seyyid Kutub'a bu ailenin ilk öğrettiği şey Kur'an-ı Kerîm olmuştur. Yani; nezih, temiz ve berrak dimağına ilk nakşedilen bilgi, Kelâm-ı İlahî oldu. İlkokulu bitirdiği sene Kur'an-ı Kerîm'i de baştan sona ezberle­miş bulunuyordu. — Seyyid Kutub'un, hayatın çeşitli safhalarından geçip muhtelif yönlerine vakıf olduktan sonra beşeriyeti selâmete çıkarmak yolunda en büyük dayanağı işte bu Kur'an-ı Kerîm olacaktı.— Çocukluğunda oldukça yaramazdı. Ha­fızasının kuvveti, zekâsının keskinliği ona apayrı bir hareket ve cevvaliyet veriyordu.

İlkokulu bitirince babası Kahire'ye götürdü ve el-Ezher Üniversitesinin orta öğrenim bölümüne kaydettirdi. Bilâhare diğer oğlu Muhammed Kutub'u da Kahi­re'ye getirip orta okula koyan babaları İbrahim Kutub, daha çocukları lise tahsi­linde iken vefat etmişti. Henüz küçük yaşta olan ve köyde bulunan Hamide ve Emine Kutub'u ise dayıları Kahire'ye getirip ilkokul tahsiline verdi. Böylece, an­neleriyle birlikte ailece Kahire'ye yerleşmiş oluyorlardı. 

Seyyid Kutub, daha lise sıralarında iken kendisini edebiyata vermiş ve edebî eserler, makaleler yazmağa başlamıştı. Çok okurdu. Boş kaldıkça şiirler, makaleler yazar, sonra bunları beğenmez, bir çoğunu yırtar atardı. Bilhassa sair olarak ta­nınmak istemediği için şiirlerini neşretmezdi.

Orta ve lise tahsilini Ezher'de bitirdikten sonra yüksek tahsilini Kahire Üni­versitesinin Darül-ulûm Fakültesinde yaptı. Sınıflarını her yıl iftiharla geçiyor, takdirnameler alıyordu. 1933 yılında fakülteden mezun olurken Eğitim ve Pedagoji bölümünden de bir sertifika almıştı. Ayni yıl Mısır Maarif Vekâleti tarafından bu fakülteye edebiyat hocası olarak tayin edildi. Bir taraftan fakültedeki görevine de­vam ediyor, diğer yandan Mısır'ın en büyük edipleri; Tâhâ Hüseyin, A. Mahmut el-Akkad ve Mustafa Sadık el-Rafiî gibi zevatla edebî çalışmalar yapıyordu. Bir müddet Akkad ve Tâhâ Hüseyin'in safında yer alarak Sadık el-Rafiî'nin edebî tu­tumunu tenkid eden yazılar yazmış, fakat bilâhere onun da değerli taraflarını tak­dir ederek her üçünden de müstefîd olmak yoluna gitmişti. Seyyid Kutub'un edebî üslûbunda : Rafiî'nin edebî sadeliğine, Tâhâ Hüseyin'in ifade tatlılığına ve Akkad'ın fikrî derinliğine şahit olmamak mümkün değildir. 

Diğer yandan Seyyid Kutub'un eserlerindeki edebî inceliğin özünü tetkik etti­ğimiz zaman, Kur'an-ı Kerîm'in berrak ve akıcı üslûbuna uygun bir üslûp takip ettiğini görürüz. İfadelerinde ne bir sıkıcılık, ne zihni yoracak bir mâna karışık­lığı, ne de seviye düşüklüğü vardır. îman mefhumunu; ilmin, mantığın, felsefenin, fen ve kültürün ışığı altında bu tatlı ve cazip üslubuyla işlemesini bilmiştir. Onun edebî sahadaki vukuf ve deha derecesini şu mahdut satırlar arasına sığdırmanın mümkün olmadığını itiraf etmek gerekir.

Seyyid Kutub'un hayatı iki bölüme ayrılır : 

1 — Kendini edebiyata verdiği ve mahdut bilgilerine dayanarak sosyalizmi savunduğu taşkınlık devresi...

2 — İslâm ve çeşitli doktrinler üzerinde yıllarca yaptığı akademik çalışmalar sonundaki olgunluk devresi... 

Kendi tâbirine göre hayatının birinci bölümü, «cahiliyet devresi*dir. Bu dev­rede de temiz bir ahlâk ve akideye sahip olmakla beraber, son zamanlarındaki; ilhamını Kur'an'dan alan ve İslâmı kendine şiar edinen olgun hali henüz mevcut değildi.

Bu yıllarda : Dikenler, Köyden bir çocuk ve Sihirli şehir adlı üç roman yazmıştı. Bunlardan birincisinde, bir genç kızla aralarında cereyan eden temiz ve nezih aşk macerasını canlandırıyordu. Biribirlerine gönül veriyorlar, nişanlanıyorlar, fakat bu sevgiye karışan birtakım riya ve aldatmaları yüksek ahlâkla bağdaştıramıyor ve bir daha görüşmemek üzere ayrılıyorlar. Sevgilisine ithaf ettiği bu esere şu cümleleri yazmıştır : «Benimle bir­likte dikenliklere dalıp ben kanadıkça kanayan, bencileyin ıztırap çeken ve bu aşk savaşından birlikte aldığımız yaraların sızlayışı içinde vedalaşıp ayrıldığım sevgi­liye ithaftır.» 

Büyük edip Tâhâ Hüseyin'in üslûbuna yakın bir üslûpla kaleme aldığı ikinci romanında, köyde geçirdiği hayatı canlandırmakta ve köylünün ıztıraplarını dile getirmektedir. Temiz yürekli, cömert, müsamahakâr ve dindar olan köylünün; ce­halet, hastalık, intikam hırsı ve hurafelerle başbaşa bırakılmış olduğunu bir tablo halinde gözler önüne serer.

«Sihirli Şehir» adlı eseri ise, çok eski zamanların saray hayatını canlandıran binbir gece masalları nev'indendir. 

O'nun, henüz islâm mücahitliğinden uzak bulunduğu bu günlerindeki roman­larında dahi cemiyet dertlerine parmak bastığı görülür.

Bu devrenin sonlarına doğru edebiyat sahasındaki çalışmalarını yavaş yavaş azaltmağa ve başta Mısır halkı olmak üzere beşeriyete faydalı hizmetler yapmağa karar verdi.

Krallıkla idare olunan Mısır halkının ekseriyeti, oldukça fakir ve her cihetiyle kalkınmağa muhtaçtı. Seyyid Kutub ise, milletini bu acı durumdan kurtar­mayı düşünenlerdendi. Malûmdur ki bu tip memleketlerde iktisadî ve içtimaî ada­letin ancak sosyalizm ile gerçekleşebileceği, günümüzün moda haline gelen propagandalarındandır. Mısır'da da hep bu hava estiriliyordu. O yıllarda sosyalizm ve komünizmin bu günkü gibi ilmî tahlilleri yapılıp korkunç tehlikeleri ortaya çıka­rılmış değildi. Bu rejimlerin demokrasiye, din ve vicdan hürriyetine temelden düş­man olduğu bilinmiyordu. Onun için kalbur üstü vatanperverler, yapılan propaganların tesiri altında kalarak memleketin sosyalizmle kurtulacağını sanıyorlardı. Henüz sosyalizmi derinliğine incelememiş olan Seyyid Kutub da bunlar arasında idi. Makaleler yazıyor ve islâmdakj sosyal adaletin delilleri olan âyet ve hadîslerle sosyalizm, müdafaa etmeye çalışıyordu. 

Nihayet 1941 yılında sosyoloji doktorası yapmak üzere Maarif Vekâleti tara­fından Amerika'ya gönderildi. Kuvvetli ingilizcesi vardı. Amerika'ya gitmeden önce Mısır'daki Müslüman Kardeşler Cemiyetiyle birtakım irtibatlar kurmuş ve YENİ FİKİR adlı bir mecmua çıkarmağa başlamıştı. Kahire'de, Muhammed Hilmi el-Minyavî isminde salih bir zat, matbaasını bu mecmuanın hizmetine verdi. Ameri­ka'ya gittikten sonra da devam ettirdiği Yeni Fikir mecmuasında, başlıca, kapi­talizme ve servet sahiplerine çatıyor ve malın, paranın hapsedilip faydasız hale getirilmesini yasaklayan âyet-i kerîmelerle; fakir, yoksul ve mazlumları elinden tutmayı emreden âyet-i kerîmeleri makalelerinde delil olarak zikrediyordu.

Seyyid Kutub'un sosyalizmi benimseyip müdafaa etmesi, Amerika'dan dönü­şünü müteakip sona eriyor. Artık onda büyük bir fikrî inkılâp olacak ve hayatının ikinci devresi başlayacaktır. 

Amerika'da bir yandan 20. asrın demokrasisine hayranlık duyarken, öbür yan­dan yine demokrasi adına çiğnenen birtakım hak ve adaletin ıztırabını yaşadı. Ora­da geçirdiği iki yılı, günümüzün çeşitli doktrinlerini tetkik etmekle değerlendir­mişti. Döndükten sonra bu sahadaki akademik çalışmalarını daha da artırdı. As­lında okumayı çok seven şehit, merhum, profesör oluncaya kadar ortalama günde on saatim okumaya vermişti. Bu husustaki çalışmalarını bizzat kendisinden din­leyelim :

«Bu satırların sahibi, ömrünün kırk senesini okumakla geçiren bir insandır. Bu müddet içinde beşerî bilgileri okuyup tetkikten geçirmeyi kendisine ilk vazife saymıştır. İlmî sahalarda profesyonel ve akademik çalışmalar yaptı... Sonra kendi akide ve kültürünün asıl kaynaklarına döndüğünde, bu kaynakların azameti kar­şısında bütün okuduklarının ne derece cılız kaldığını hayretle müşahede etti. Ger­çekte bunu icabettirirdi. Ama, ömrünün bu yolda geçen kırk senesine yanmadı. Çünkü o kırk sene O'na; cahiliyetin hakikî veçhesini, ondaki sapıklığı, cılızlığı, soysuzluğu, dağdağayı, böbürlenmeyi, kuruntu ve iddia gibi hususiyetleri öğretti. Bir müslümanın bu iki zıt kaynağı bir araya getirip kendinde cem etmesinin müm­kün olmayacağını yakînen bildi. 

Şuracıkta kaydettiğim husus, aslında kendi görüşüm de değildir. Esasen bu mes'elede şahsî görüşün yeri yoktur. Bilelim ki O, Hak terazisinde müslümanın beşerî görüşünden çok daha ağırdır. Zira O, Hz. Allah'ın ve Peygamber-i Zişanın

kavlidir. Biz de O'nu hakem kılıyor ve ihtilâf ettikleri meselelerde Allah ve Resu­lüne başvuran mü'minler gibi, Allah'a ve Resulüne sığınıyoruz.» 

Bu akademik çalışmalarında evvelâ sosyalizm, komünizm ve kapitalizmi bütün detaylarıyla inceleyip tahlilden geçirdi. Bu rejimlerin hepsinde de beşeriyete za­rarlı olan ve insanlığı muhtelif şekillerde köleleştiren unsurlar bulunduğunu tesbit etti. Ve daha önce bu sahadaki sathî bilgileriyle giriştiği mücadeleden dolayı piş­manlık duymağa başladı.

Bu doktrinler üzerindeki incelemelerini bir sonuca bağladıktan sonra, bütün çalışmalarını Kur'an ve İslâm esaslarını tetkike hasretti. îman ve İslâm prensip­leri üzerinde uzun müddet ilmî çalışmalar, yaptı. Artık; insanoğlunun meydana ge­tirdiği doktrinlerle Allah kelâmı olan Kur'an düsturu arasındaki farkları yanyana getirip her noktada mukayeseler yapmak ve sağlam neticeler intaç etmek imkânına sahip olmuştu... 

İnsanlığı kurtarmak adına yaptığı bu uzun ve ciddî çalışmalar sonunda mem­leketinin de, bütün insanlığın da kurtuluşunu Kur'an-ı Kerîm'e sarılmakta bulu­yordu. Muhtelif sahalardaki bu ilmî ve felsefî araştırmaları, kendisine sarsılmaz bir îman bahsetmişti. Okudukça akidesi sağlamlaşıyor, azmi kuvvetleniyordu. Te­bessümle karşıladığı ölüm sehpasına da, bu iman ve akide uğruna çekilmişti.

Akide... akide... akide!... 

Akîdeye ne derece önem verdiğini kendi ağzından dinleyelim : «Gerçek mü­cadeleyi verebilmek için akide şarttır. Akîdesiz hayat, akîdesiz insaniyet tasavvur olunamaz. O'nu bir zamanlar sadece kelime halinde söylüyorduk da; cüce sefihler onunla oynuyor, alay ediyorlardı.. Bu gün ise O'nu hadisat ve realiteler haykırıyor! Alçak lisanlar anmasa da... adî kalemler onunla oynasalar da!., zaten âdilerin, se­fihlerin her yerde meslekidir bu!..»

Seyyid Kutub, yeryüzünde beşeriyeti kurtarmak adına insanoğlunun meydana getirdiği bütün rejim ve düsturları terazinin bir kefesine, Allahü Taâlâ'nm vaz' et­tiği Kur'an düsturunu diğer kefesine koyuyor, Kur'an ağır basıyordu... Öyleyse; insanlık âleminin hem maddî, hem manevî yaralarını sarabilmek ve onu her iki yönden de huzura kavuşturmak için Kur'an'a sarılmaktan başka çare yoktu! Müs­lüman milletler bugün birçok bakımdan geri kalmışlarsa, bu, müslüman oldukla­rından değil, islâmiyete bihakkın sarılmadıklarından ve onun yüce prensiplerini değerlendiremediklerindendi.

Bu noktada karar kıldıktan sonra huzura kavuşmuş olan Seyyid Kutub, artık fikir ve düşünce hayatının en olgun safhasına girmiş bulunuyordu.-Zihnindeki bü­tün istifhamlar silinmiş, Allah'a olan bağlılık ve takvası artmış, ruhundaki cihad meş'alesi alev alev yanmağa başlamıştı. Sosyalizmin de, kapitalizmin de üstüne bir çizgi çekerek İslâm'a sarılmıştı... 

Bu olgunluk devresinin ilk meyvesini (İslâmda Sosyal Adalet) adlı eseriyle verdi. 1946 da yazmağa başladığı bu eseri, 1948 yılında bitirmişti. Bu kitap İslâm âleminde büyük yankılar uyandırdığı gibi, diğer milletlerin de dikkatini çekti. Zamanla; ingilizce, fransızca, almanca, türkçe ve farsçaya tercüme edildi.

Seyyid Kutub, Amerika'dan dönünce (Amerika'da Gördüklerim) adlı bir eser yazmıştı. Bu eserinde batı medeniyetinin faydalı ve zararlı taraflarını tahlil ettik­ten sonra; «İslâm dîni faydalı her şeye kucağını açmıştır. Din, ahlâk ve maneviyat prensiplerini zedelemeden garp medeniyetinden faydalanmalıdır. Yalnız, şunu bil­mek gerekir ki, alacağımız herhangi bir medeniyeti sansürden geçirmeden memle­ketimize sokarsak fayda yerine zarar getirir.» demektedir. 

Seyyid Kutub aynı zamanda, bütün islâm milletlerinin, ırk ve dil farkı gözet­meden elele verip kalkınmasını da İslâm davasının bir cüzü olarak kendisine hedef edinmişti.

Fikirlerini eserleriyle yaymağa çalışırken, aynı paralelde kurulmuş olan «Müs­lüman Kardeşler Cemiyeti»yle de temaslarını sıklaştırdı. Büyük tehlikelere göğüs geren bu cemiyetin hedefi; İslâm Nizamı'nı beşeriyete hakim kılmak idi. İrşad Mü­dürlüğünü üzerine aldığı bu cemiyette faaliyeti oldukça geniş ve tesirli oluyordu. 

1952 Temmuz'unda Mısır'da yapılan askerî ihtilâl neticesinde aşırı sosyalizmin tatbikine başlandı. Bu suretle,' Müslüman Kardeşlerle hükümet arasında bir görüş ayrılığı doğdu. İslâm'ın hükümranlığına karşı olan ihtilâlciler 1954 yılında Müs­lüman Kardeşler Cemiyetini feshettiği gibi, teşkilâtın onbinlerce mensubunu zin­danlara doldurdu. Zindanlarda işkence ile ölenler hariç, cemiyetin kalbur üstü ilim adamlarından altı kişi idam edildi. Ayni yıl içinde Seyyid Kutub da tevkif edilmiş ve onbeş yıl ağır kürek cezasına çarptırılmıştı. Zindanda bulunduğu müddetçe de "Hakk"ı söylemekten ve yazmaktan çekinmedi. Eserlerinin birçoğunu hapiste yaz­dığı gibi, en büyük eseri olan Fîzılâl-il Kur'an'ın son yarısını da hapishanede ta­mamlamıştır. Başını vermek pahasına da olsa «Hakk»ı söylemekten fütur etmediği için mahpusluğu müddetince büyük işkencelere maruz bırakılmıştır.

Nihayet 1965 yılında neşrettiği «Yoldaki İşaretler» adlı eseri hükümet tarafın­dan ele alınarak, erkek ve kadın olmak üzere tam kırkbin insan daha zindanlara dolduruldu. Bunlardan birçoğu mahkeme edilmeden işkence altında can verdi. Sey­yid Kutub ile arkadaşları el-Şeyh Abdulfettah İsmail ve Muhammed Yusuf Havvaş ise; kurulan askerî mahkemenin verdiği kararla 29.8.1966 günü idam edildiler. 

Bu zevata yapılan işkencelerin şiddeti son günlerde artırılmıştı. Bilhassa Sey­yid Kutub'a; İslâm tezini müdafaa etmekten vazgeçmesi ve devletin tatbik ettiği sosyalizm idaresinin meşruiyetini kabullenip halka telkinde bulunması teklif olu­narak akla gelmeyen işkenceler yapılıyordu. Vücudunu kızgın şişle dağlamak, ker­petenle etlerini koparmak, başından aşağı kovalarla kaynar su ve peşinden soğuk su dökmek v.s. gibi... işkencelerden aldığı yaralar ve bitkinlik yüzünden mahke­menin son celsesine gelememiş ve idam hükmü gıyabî olarak verilmişti.

İdamın tenfizinden evvel Seyyid Kutub'a yapılan son teklif şu olmuştu : «Şim­diye kadarki söz ve hareketlerinizde yanılmış olduğunuzu beyan ederek Cumhur­başkanı Cemal Abdülnasır'dan özür dilediğiniz takdirde idam hükmünüzü bozacak ve sizi serbest bırakacaktır. 

Bu teklife alınan cevap aynen şöyle :

«Eğer idamı hak etmiş olarak «Hakk»ın emri ile ipe çekiliyorsam, buna itiraz etmek haksızlıktır. Eğer «batıl»ın zulmüne kurban gidiyorsam; batıldan merhamet dileyecek kadar alçalamam!..» 

Seyyid Kutub'un, inandığı davaya baş koyduğunu idamından tam ondört yıl önce yazdığı «İslâmî Etüdler» adlı eserinden okuyoruz :

«Kalem sahibi kimseler birçok büyük işler yapabilirler. Ancak; fikirlerinin ya­şaması pahasına kendilerini feda etmeleri şartıyla... fikirlerinin, kan ve canları karşılığında mânalanması şartıyla... «Hak» bildikleri şeyin «Hak» olduğunu fütur etmeden söyleyip, gerekirse bu uğurda başlarını vermeleri şartıyla... 

«Biz, fikir ve sözlerimiz uğruna ölsek de, o fikir ve sözler ruhlu birer vücut olarak kalacak, yahut da onları kanlarımızla sulayıp canlılar, ruhlular arasında yaşatacağız...»

Son yıllarda Türkiye'de bazı mü'min kardeşlerimizin Seyyid Kutub hakkında «reformcu» tâbirini kullandıklarına maalesef şahit oluyoruz. Seyyid Kutub'a bu isnadı tevcih edenlerin O'nu yakından tanımadıkları ve eserlerinin hepsine muttali' olmadıkları anlaşılmaktadır. Seyyid Kutub'un elimizdeki otuz ciltlik tefsirinden başka otuzbeş adet daha eseri vardır. O'nun fikir hayatının iki kısma ayrıldığına; ve kendi tabiriyle birinci kısmına «Cahiliyet devresi», ikinci kısmına «Olgunluk devresi» dendiğine göre; mahdut eserlerini okuyarak hüküm çıkarmak adaletsiz­likten başka bir şey olamaz. Seyyid Kutub hakkında tam ve âdil bir hükme varmak isteyenlerin onun hayatını yakından tetkik etmelerini ve eserlerini istisnasız olarak gözden geçirmelerini acizane tavsiye ederiz. Bu takdirde göreceklerdir ki;

«İslâmı ya tam olarak alın, yahut da bırakın!..» diyen ve bu başlık altında eserler yazan Seyyid Kutub, reformcu değil, ehl-i sünnet vel-cemaat ve dini bütün bir İslâm âlimidir.

İslâmı müdafaa yolunda seve seve başını veren o büyük zata Hak Taâlâ'dan bol rahmetler niyaz eder, Liva ül-Hamd altında bizleri de onunla buluşturmasını dileriz.