Felsefe Dersleri; Türk Felsefesine Yön Veren Metinler - Rıza Tevfik (Feylesof)

Efendiler, Sizinle felsefe dersi yapacağız. Eminim ki bu dersin önemli bir şey olduğunu ve yaşamımıza, mutluluğumuza pek yakından ilgili bir çok sorunu söz konusu ettiğini bilirsiniz veya hiç olmazsa işitmişsinizdir. Yine eminim ki her uygar ulusun, hatta her uygarlığın bir felsefesi olduğunu da işitmişsinizdir. İyi bilmelisiniz ki; uygarlık hakikatten de bir hukuk sistemi ve karşılıklı ödevler üzerine kurulmuştur ki, onun asli temellerini oluşturan her prensip; o uygarlığı meydana getiren, sürekli kılan, varlığını koruyan doğruluğu teslim edilmiş inançlar binasının birer temel direği konumundadır. Onların bir tanesi eskidi mi, çürüdü mü? Kesindir ki; uygarlık dengesini uzun süre koruyamaz, sarsılır. Bunlarla birlikte bir kaçı birden yıkılırsa , o esaslara dayanan uygarlık da yıkılır. İnsanlık tarihinin tanık olduğu en büyük sosyal olaylar, bizlere bundan önemli bir gerçek öğretememiştir. İnsan topluluklarının tarihsel yaşamında, büyük devirlerin büyük patlamalarının sabahını hazırlayan müthiş ve umumi ihtilallere sebeb, kültürel inanç kaynaklarının sarsılmasıdır. Filozoflar nazarında o ihtilallerin anlamsal değeri budur ve ihtimal ki, şu zamanımızda Avrupa uygarlığı da, bu manaya yeni bir örnek arz etmek üzere hazırlanıyor. İhtimal ki, yeni bir uygarlık evresinin arefesini idrak ediyoruz. Şu kısa değerlendirmeme bakıp da, zannetmeyiniz ki, uygarlığa pek spesifik ve salt sübjektif (indi) bir anlam veriyorum ve "uygarlığı meydana getiren, varlığını koruyan ve süründüren güç, kültürel değerlerin tamamıdır" demekle uygarlığı, sebepler ve etmenlerine öncelikli kılmak gibi ağır bir hatada bulunuyorum.