İbn Hacer'in Hocalar Bağlamında Kadın Hadisçiler, Muhammet Yılmaz

Kur’ân’ın nazil olduğu dönemden itibaren erkeklerin yanı sıra kadınların da Hz. Peygamber’in mesajını öğrenme ve öğretme konusunda büyük çaba sarf ettikleri bilinen bir husustur. Başta Hz. Âişe olmak üzere çok sayıda kadın sahâbî, hadis rivayetine önemli katkılarda bulunmuş; tarihsel süreçte kesintisiz biçimde devam eden bu gelenek özellikle Hicrî sekiz ve dokuzuncu asırlarda zirve noktasına ulaşmıştır. Türkler’in kurmuş olduğu Memlükler Devletinin hâkimiyet yıllarına rastlayan bu iki asırda kadınların ilmî hayattaki etkinlikleri açıkça fark edilir bir boyut kazanmıştır.

Bu çerçevede çeşitli alanlarda eser vermiş olmakla birlikte özellikle Hadis ilmiyle alakalı çalışmalarıyla ön plana çıkan Memlükler döneminin büyük âlimlerinden İbn Hacer el-Askalânî, söz konusu asırlarda çok sayıda kadın muhaddisten ders okuması bakımından dikkat çekmektedir. Dahası kendisinin doğrudan ya da dolaylı olarak ders aldığı yedi yüz otuz civarındaki hocanın altmışa yakını kadındır. İbn Hacer, gerek kendi ilmî hayatı gerekse çağın önemli şahsiyetleri hakkında bilgi verdiği muhtelif eserlerinde, küçük yaşlardan itibaren hadis derslerine katılan, devrin önemli âlimlerinden hadis okuyup icâzet alan ve aynı zamanda birçok erkek âlime ders veren çok sayıda kadın muhaddisten de söz etmektedir. 

Bu çalışmada İbn Hacer’in hadis okuduğu kadın hocaları başta olmak üzere Hadis ilminde öne çıkan diğer kadın muhaddisler çeşitli yönleriyle ele alınmıştır. Ayrıca Memlükler dönemi ilmî hayatında kadınların konumu üzeride de durulmuştur.