İslam Düşüncesinin Zirvesi İmam Gazali, Mehmed Ali Ayni

İslâm düşüncesinin en önemli isimlerinden biri olarak asırlarca aşılamayan İmam Gazâlî hakkındaki bu çalışma, değerli mütefekkir Mehmed Ali Aynînin ufuk açıcı bir çalışmasıdır. Aynî bu eserde, onun filozoflara getirdiği eleştirilere ve akaid alanındaki görüşlerine değiniyor. Daha sonra Gazâlînin tasavvufî görüşlerinden geniş bir şekilde bahseden müellif, ondan sonra gelen Sühreverdî, Geylânî, Rufaî ve İbn Arabî gibi önemli sûfîlerin görüşlerine de yer veriyor. Müellif çalışmasında, İmam Gazâlînin diğer Müslüman filozoflardan belirgin farklılıklarını öne çıkararak, akıl ve kalb arasında kurduğu denge üzerinde duruyor. Onun kalbî hislere öncelik verdiğini; hiçbir filozofta bu istidat ve eğilimin bu kadar açık ve belirgin bir durumda görülmediğini belirten Aynî, Gazâlînin, aklın meseleleri çözmekteki çabalarının ve çalışmasının sonuçlarına güvenmediğini ifade ediyor. Aynî, Gazâlînin nakle daha fazla itibar ettiği hâlde buna akıl ve mantığı da eklediğini belirttikten sonra, bununla beraber naklî problemleri mantık dairesinde toplamak ve birbirine eklemek hususundaki olağanüstü çabaları esnasında ahlâk ilmini de gözden uzak tutmadığına dikkat çekiyor. Eser, bütün bu yönleriyle Gazâlînin birçok filozoftan üstün olduğunu ortaya koyuyor.